Inheemse planten.
Als het gaat over vergroening van tuinen en terreinen, hoor je steeds vaker deze term noemen.
Maar wat zijn het eigenlijk, inheemse planten?
Inheems planten zijn planten die van nature spontaan en zonder invloed van mensen in een bepaald gebied voorkomen.
Op het moment dat er niet inheemse planten (exoten) ergens groeien, is steeds vaker het devies om deze zo snel mogelijk uit te roeien.
Wat is inheems?
Als je op internet gaat zoeken naar inheemse planten, kom je al snel lijsten tegen met bomen en struiken die je kunt bestellen bij kwekerijen.
Maar ja, hoezo zijn deze planten inheems?
De mens heeft namelijk een hele grote invloed gehad op de flora en fauna in vrijwel elk gebied op de wereld.
Kijk bijvoorbeeld naar veel voorkomende planten en bomen waarvan we denken dat het typische Noord-Europese bomen zijn.
Zoals de oer-Hollandse appelboom.
Deze appelboom komt helemaal niet van oorsprong uit ons gebied.
De appelboom is hier terecht gekomen waarschijnlijk doordat handelsreizigers in een karavaan van Zuidwest Azië naar het westen gingen en de appelpitten langs de route achterbleven.
En zijn de appelbomen nu in Nederland als een normaal beeld geworden.
Dat was er stond voor de mens kwam
Bij inheemse planten is de regel dat de planten hier groeiden voordat de mens ingreep.
Daar moeten we naar terug. Wordt vaak genoemd.
Maar wat betekent dat?
Terug naar dat het Europese vasteland dat vrijwel helemaal bos was? Terug naar de ijstijd waar er extreem weinig groeide? Of terug naar een andere periode die we nemen als ijkpunt?
Wie bepaalt dan wat het ijkpunt is?
De natuur is continu in beweging
Als we naar de natuur kijken, is alles in beweging.
En is alles ook altijd in beweging geweest.
Niets is vaststaand of star.
Alles komt in golfbewegingen langs.
Denk aan de jaargetijden, eb en vloed, perioden van heftige stormen en orkanen, extremen hebben we ook altijd gekend.
We hebben hele warme perioden gehad, maar er zijn ook twee ijstijden in Noord-Europa geweest.
Ik zie dit op kleine schaal in mijn tuin voorkomen.
Het ene jaar is er opeens een nieuwe plant in mijn tuin. Doordat het zaad is komen aanwaaien met de wind. Een plant die er het jaar ervoor nog niet aanwezig was.
Maar zo verdwijnen er ook af en toe planten uit de tuin.
En dit is wat je ook in de vrije natuur ziet gebeuren.
Nieuwe planten komen, andere planten verdwijnen weer.
Is dit erg?
Ik denk het niet.
Ik denk dat het gewoon een gegeven is.
Moeten we ingrijpen?
Is het dan nodig of zinvol dat we ons actief gaan bemoeien wat er waar staat? En wat niet?
Ik vraag het me af…
Op dit moment worden bijvoorbeeld in België hele gebieden waar de grond relatief rijk en vruchtbaar is ontdaan van de bovenste vruchtbare laag (het gebied wordt geplagd en op die wijze bewust verarmd).
Zodat de heidegebieden die in een bepaalde tijd vroeger in België voorkwamen daar weer terug kunnen komen.
Is dat een beweging die we echt willen maken?
Als ik tegen dit soort vragen aanloop, dank ik altijd: “Wat zou Moeder Aarde willen?” Anders gezegd: wat zou de natuur uit zichzelf doen als we niet ingrijpen.
Uiteindelijk zal de natuur steeds de beweging willen maken om op termijn uit te groeien tot een bos.
Als je geploegde akkerlanden leeg laat staan, zal het zich vullen met pioniers (onkruiden, struiken, bomen) die het land weer vruchtbaar maken. En zonder ingrijpen, zal het akkerland in decennia vanzelf worden tot een bos.
Inheems is niet inheems
Veel van de bomen/struiken/planten waarvan we aannemen dat ze Noord-Europese of Nederlands/Belgische inheems zijn, komen helemaal niet van hier.
Enkele voorbeelden van vegetatie dat niet in inheems is aan Nederland/België:
- de appelboom( komt oorspronkelijk uit Zuidwest Azië),
- de kersenboom(uit Turkije),
- de pruim (waarschijnlijk uit de Kaukasus),
- de peer (Centraal-Azië),
- de aardbei (Frankrijk),
- lavendel, rozemarijn en goudsbloem (komen uit het Middellandse zeegebied),
- en deze lijst kun je heel groot maken: Citroenmelisse (Midden Oosten), Rode zonnehoed (Amerika), vlinderstruik (China), etc.
Als we teruggaan naar de oorspronkelijke begroeiing, dan staat er niet zoveel eetbaars meer in onze tuinen.
Moeten we die allemaal gaan weren in onze tuinen?
Nee toch…?
Is het slim om op inheemse planten in te zetten?
Dan terug naar de vraag of het slim is om uitsluitend te focussen op inheemse planten?
Persoonlijk denk ik van niet.
Ik denk dat de ontwikkeling van globalisering (dus ook globalisering in de tuin) een niet te stoppen beweging is die al zoveel veranderingen teweeg heeft gebracht.
Als argument wordt vaak gegeven dat de inheemse planten nodig zijn voor de inheemse dieren of diertjes. Maar ook daar hebben zich enorme veranderingen voor gedaan.
Laten we de veranderingen omarmen ipv er tegen te vechten.
Laten we ze ook inzetten.
Focus op globalisering in je tuin
Daar bedoel ik mee. Laten we ook in onze tuin een beetje ruimte maken voor planten die eigenlijk het niet zo geweldig doen in ons klimaat omdat ze bijv. in veel warmere landen groeien, ook in onze tuinen zetten. Op het moment dat de zomer of zomers heel warm en droog gaan worden dan zullen dit soort planten floreren.
En als we nu tevens planten in onze tuin zetten die heel goed tegen koude omstandigheden kunnen als vorst, veel wind, veel regen, dan hebben we hier profijt van als het dat jaar een koud jaar is.
Deze techniek wordt juist binnen permacultuur gebruikt om je de oogst van je groenten, fruit meer veilig te stellen. Het ene jaar zullen de planten die warmere en drogere gebieden gewend zijn het super goed doen en de planten die kou verdragen het niet zo goed doen en vice versa als de weersomstandigheden wijzigen. Een globalisering in de tuin spreidt je productie van voedsel.
Laten we wat mij betreft vooral inzetten op het realiseren van een grote diversiteit.
Inheems (voor zoverre je dat label kunt gebruiken) en “uit-heems”.
Rol van exoten
Tot slot wil ik graag een opmerking hier zetten over de rol van exoten (planten die uit exotische gebieden komen). Dit zijn niet-inheemse planten die de laatste jaren in toenemende mate opduiken in de flora van Noord-Europese landen.
Denk bijvoorbeeld aan de Japanse Duizendknoop die langs menig weg de kop opsteekt.
Japanse duizendknoop in bloei
Er is een zwarte lijst met plantennamen waar deze exoten op staan. En het beleid is erop gericht om deze planten zo snel mogelijk uit te roeien.
Ik wil daar graag een nuancering in aanbrengen, een andere visie erop. Lees daarom hier mijn blog: “Moeten we zo bang zijn van exoten”.
12-daagse PDC opleiding bij Harmony
Ben je geïnteresseerd in permacultuur en hoe je anders naar de natuur kunt kijken? En lijkt het je leuk om dat als een 12-daags actief programma bij Harmony in Hongarije te doen?
Misschien is dan de PDC opleiding die we in september organiseren ook wel iets voor jou!
Dit jaar hebben we extra aandacht voor de stappen die je zet in de beginfase van ontwikkeling van een voedselbos.
P.S.: Vind je dit een leuk artikel?
Neem dan eens een kijkje bij mijn Online Jaarcursus Natuurlijk Leven, waar ik je door de seizoenen heen laat zien hoe je de natuur heel praktisch in huis kunt halen. Een jaar lang steeds natuurlijker leven.
Of wellicht is mijn boek De Wilde Zomer of De Wilde Herfst iets voor jou. Beide kleurrijke boeken boordevol makkelijke leuke recepten om zelf de natuur in huis te halen.
Wil je meer lezen over deze gratis cursus, kijk hier.
